Predatie door de Steenmarter

De Steenmarter heeft zich in met name het oosten en zuiden van het land een stevige positie verworven. Dat is op zich verheugend, maar voor soorten als de Steenuil minder prettig. Regelmatig blijken Steenmarters zich te vergrijpen aan eieren, jonge en oude vogels.          

Op dit filmpje komen de jonge Steenuiltjes in de nestkast er nog goed van af; de Steenmarter neemt slechts wat prooi mee.

Mens en Steenmarter

Steenmarters komen tegenwoordig ook binnen de bebouwde kom van dorpen en steden voor. Daar kunnen zij voor de nodige problemen zorgen, bv. schade aan leidingen onder de motorkap van de auto en stankoverlast in huis. Onderzoek in Deventer heeft tot beter inzicht geleid hoe samen te leven met deze 'snoodaards'.

Boek De Steenmarter
Recensie De Steenmarter 

Klik hier voor een artikel over Mens en Steenmarter uit Zoogdier, het blad van de Zoogdiervereniging

Rol van Predatie onderschat

In een artikel in Athene 14 (2009) werd op basis van analyse van 35 jaar ringgegevens geconcludeerd dat de overleving van jonge vogels in de loop van de onderzochte periode flink is gedaald. De oorzaak daarvan was niet duidelijk, al werd al wel aan toenemende predatiedruk gedacht. Vlak na het uitvliegen zijn jonge Steenuilen uitermate kwetsbaar en een makkelijke prooi voor mogelijke predatoren (bv. Havik, in sommige streken wellicht Bosuil en Oehoe, maar ook zoogdieren als Steenmarter en.... de huiskat). Een andere mogelijkheid is volgens de auteurs een over de jaren verslechterd voedselaanbod, met name in de jongenperiode.  Tot nu toe werd steeds het verkeer aangemerkt als mogelijk belangrijkste factor. Verkeersslachtoffers zijn immers fors vertegenwoordigd onder de terugmeldingen van dood gevonden Steenuilen.

Recent Zwitsers onderzoek wijst inderdaad richting predatie als zeer belangrijke doodsoorzaak. De onderzoekers vergeleken de doodsoorzaken van dood teruggemelde geringde Steenuilen met die van dood teruggemelde, maar gezenderde Steenuilen. Bij de geringde Steenuilen had de (opgegeven) doodsoorzaak in bijna de helft van de gevallen te maken met menselijk handelen; vooral verkeersslachtoffers vormden een grote categorie (28%). Predatie deed slechts voor 4% mee.

Hoe anders is het beeld bij de gezenderde Steenuilen!! In maar liefst 74% van de gevallen was de doodsoorzaak predatie, menselijk handelen tekende voor slechts 10%.

Predatie wordt dus heel erg onderschat als doodsoorzaak. Duidelijk is het bepalen van doodsoorzaken alleen op basis van ringgevens tot foute conclusies leidt. Dat is ook niet zo verwonderlijk: de belagers van de Steenuil (zowel dag- als nachtroofdieren) verorberen hun prooi, of slepen die weg alvorens hem soldaat te maken. Zonder een spoor achter te laten. Tenzij.....tenzij er een zendertje blijft zenden.

Rol van het Voedselaanbod

Binnen hetzelfde Zwitserse onderzoek is ook gekeken naar de mogelijke rol van het voedselaanbod bij de overleving van jonge vogels. Uiteraard leidt voedselgebrek uiteindelijk tot de dood.

De onderzoekers vergeleken de overleving, de lichamelijke conditie etc. van ruim 100 bijgevoerde Steenuiltjes (nestjongen) met die van een ongeveer even grote groep die het via hun ouders van het natuurlijke voedselaanbod moesten hebben. De sterfte voor de uitvliegdatum onder de eerste groep was met 10 % een stuk lager dan bij de 2e groep (35%). Zij waren ook gemiddeld zwaarder, hadden langere vleugels, en konden zich ook beter verweren tegen vijanden.

De onderzoekers vermoeden dat het voedselaanbod in de jongenperiode doorwerkt in het sterfte- en overlevingscijfer in het hele eerste levensjaar, en zo van grote invloed is op de populatiedynamiek.

Deze resultaten onderstrepen het belang van het verbeteren van het prooiaanbod in het leefgebied van de Steenuil. Zo kunnen Steenuilen zelf hun jongen gezond laten opgroeien.

Nader onderzoek

Gestimuleerd door de resultaten van het Zwitsers onderzoek heeft STONE het initiatief genomen om de rol van predatie in de Nederlandse situatie nader te onderzoeken. Daartoe wordt met SOVON en met de Zoogdiervereniging de haalbaarheid en opzet van een telemetrisch onderzoek onderzocht. Van groot belang hierbij is de goede relatie die STONE inmiddels met de Zwitserse onderzoekers heeft opgebouwd.

Vogelbescherming Nederland heeft besloten om dit project (opgenomen in het STONE-Jaarplan 2013) financieel te ondersteunen.